روند تحول کالبدی- فضایی روستاهای پیرامون شهر کاشان طی دورۀ زمانی 1395-1355

عرصۀ محیطی سکونتگاه‌‌های انسانی، بستر نظام اجتماعی و اقتصادی است که ساخت‌‌ها و کارکردها بر آن تکیه دارند. بر همین مبنا، تحولات کالبدی- فضایی عرصه‌‌های روستایی و شهری حاصل تعامل متقابل عوامل و نیروهای مختلف در ابعاد محیطی- اکولوژیک و اجتماعی- اقتصادی هستند. هدف از انجام این مقاله این است که در چارچوب رویکرد پویش ساختاری– کارکردی، ضمن تأکید بر پیوندهای روستایی- شهری به بررسی و تبیین تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاه‌های بخش مرکزی کاشان بپردازد. جامعۀ آماری برای انجام تحقیق، 35 روستای دارای سکنۀ بخش مرکزی شهرستان کاشان با مجموع 14657 نفر جمعیت و 4891 خانوار است. حجم نمونۀ خانوارهای روستایی از فرمول کوکران به‌دست آمده است؛ بدین ترتیب که 320 پرسشنامه به‌نسبت جمعیت هر روستا، بین خانوارهای روستاهای مذکور به‌صورت تصادفی توزیع و تکمیل شد. در راستای تحلیل و تبیین داده‌‌‌‌ها و اطلاعات از روش‌‌های کیفی (تحلیل منطقی)، کمّی (آماری- توصیفی) و SPSS استفاده شد. جمع‌‌آوری اطلاعات نیز به روش اسنادی و میدانی بوده که روش اسنادی شامل سوابق آماری، کارهای صورت‌گرفته در دانشگاه‌‌ها و مؤسسات مختلف و روش میدانی نیز ازطریق پرسشنامۀ خانوار روستایی بوده است. نتایج بررسی نشان می‌‌دهد، در سکونتگاه‌های بخش مرکزی شهرستان‌‌ کاشان با مرکزیت منطقه‌‌ای شهر کاشان، عوامل و نیروهای مختلف با ابعاد محیطی- اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی به‌صورت برهم‌افزا (سینرژیک) در فرایند دگرگونی سکونتگاه‌های ناحیه اثرگذر بوده‌اند؛ به‌طوری‌‌که پیامدهای این دگرگونی‌ها در عرصه‌های مختلف، ازجمله تغییرات محیطی- اکولوژیک، بهره‌گیری از فناوری، تغییر کاربری اراضی، محدودیت‌های فعالیت کشاورزی، گسترش واحدهای صنعتی و تغییر در الگوهای رفتار اجتماعی قابل ‌ردیابی است. هرچند این پیامدها در بعضی عرصه‌ها موجب توسعۀ روستایی- شهری شده، اما تعارضاتی نیز در عرصه‌های کالبدی- فضایی به‌‌همراه داشته است.